Kompozycja w fotografii – 10 zasad, które musisz znać

Jaki jest sekret idealnej kompozycji w fotografii? Silny główny motyw, czyste tło, wypełnienie kadru, dominujący kolor, linie wiodące, obramowanie, umieszczenie tematu w jednej trzeciej kadru, symetria itd. Wszytko to składa się na zasady kompozycji.  Dróg do dobrze skomponowanego zdjęcia jest wiele, a prawda jest taka, że jedno zdjęcie zawiera z reguły kilka elementów kompozycyjnych.

Kompozycja w fotografii – podstawowe zasady

Co to właściwie jest kompozycja w fotografii? Jest to nic innego jak pewien porządek i struktura zawarta na zdjęciu, które powodują, że dana fotografia nam się podoba lub zostaje w naszej pamięci na dłużej. Za sukcesem zdjęcia stoi fotografowany temat, ale również sposób w jaki pewne detale są na nim rozłożone. Elementy, które tworzą kompozycyjny porządek w fotografii to m.in.: linia, kształt, wzór (rytm), kolor czy faktura. Poprawnie skomponowane zdjęcie na dowolny temat, często zawiera więcej niż jeden w wymienionych elementów. Układ części składowych zdjęcia ma wpływ na to, w jaki sposób nasz mózg analizuje obraz i jakie emocje są generowane. Wizualne elementy wyrażają różny ciężar emocjonalny, przez co mogą wywołać napięcie, niepokój, równowagę czy wywołać uśmiech i radość. Dobrze jest znać podstawowe zasady kompozycji i na ich podstawie tworzyć kreatywne kadry lub mądrze je łamać.

Kompozycja w fotografii – podział zdjęcia

Złoty podział i trójpodział

To sposoby wyznaczania głównych punktów na zdjęciu, harmonizowania i budowania przejrzystości kadru. Dzięki temu nasze fotografie zyskują lepszy odbiór.

Złoty podział (golden ratio) nazywany jest też boską proporcją, złotą proporcją oraz podziałem harmonicznym. Wywodzi się ze starożytnej Grecji i jest szeroko rozpowszechniony w malarstwie, architekturze oraz fotografii, ze względu na swoje walory estetyczne.  Z matematycznego punktu widzenia, stosunek długości całego odcinka do jego dłuższej części ma być taki sam, jak stosunek części dłuższej do krótszej. Wiem, jest to skomplikowane, dlatego powstała wersja uproszczona zwana trójpodziałem. Siatka złotego podziału składa się z 4 linii, a w miejscu ich przecięcia powstają mocne punkty, w których najlepiej umieścić strategiczne dla nas elementy obrazu. Ze złotym podziałem związana jest liczba Φ – (fi) i ciąg liczb Fibonacciego. Starożytni uważali, że złota liczba  Φ  może być kluczem do wszechświata. Oparta na niej złota spirala naturalnie występuje w przyrodzie, począwszy od budowy roślin po konstrukcję galaktyk. Nasz mózg automatycznie odczytuje elementy siatki, jako harmonijne i przyjemne dla oka.

Trójpodział, to podstawowy, uproszczony podział rządzący zasadami kompozycji w fotografii. Siatka trójpodziału tworzy 9 identycznych prostokątów, a miejsce przecięcia linii są mocnymi punktami. Jeżeli nie umiesz sobie tego zwizualizować, ustaw na wyświetlaczu lub wizjerze pomocniczą siatkę.  Staraj się tak uchwycić temat, by jego najważniejsze elementy znalazły się w tzw. mocnych punktach, czyli na przecięciu się linii. Ten zabieg z pewnością wprowadzi ład do zdjęcia i przyciągnie uwagę do głównego tematu. Na mocnych punktach umieszczamy wzrok fotografowanej osoby, samochody, łodzie, budynki, drzewa, zwierzęta itp. Właściwie wszystko co chcemy wyróżnić na zdjęciu.

Linia horyzontu

Innym sposobem wykorzystania trójpodziału jest umieszczenie horyzontu w 1/3 bądź 2/3 kadru, wzdłuż linii podziału. Ten zabieg pozwoli odpowiednio wyważyć układ każdej fotografii. W zależności od tego, czy chcemy pokazać niebo i dramatyczne chmury na nim, czy kawałek lądu lub morza, powinniśmy nadać tym elementom odpowiednią wagę poprzez układ na zdjęciu.

Kompozycja skośna

Istnieje jeszcze kompozycja skośna oparta na trójkątach prostokątnych. Elementem bazowym jest oś przekątna kadru. Mocne punkty powstają na przecięciu przekątnej z krótszymi odcinkami, wychodzącymi z przeciwległych wierzchołków. Dzięki takiej kompozycji mamy uporządkowany, dynamiczny kadr.

Linie wiodące

Podstawą kompozycji w fotografii jest zrozumienie, jak linie oddziałują na widza. Każda linia prowadzi wzrok, kieruje go w mocny punk, oprowadza po zdjęciu, „wciąga w głąb”. Linie pionowe i poziome budują raczej kompozycje statyczną, określają równowagę. Oglądamy zdjęcie tak jak czytamy, nasz wzrok biegnie od lewej do prawej, z góry na dół. Linie skośne wprowadzają dynamikę na zdjęciu, nadają tempo i energię. Budują perspektywę i efekt głębi. Linia w kształcie litery S i inne krzywe oparte na łukach, pofalowane, wprowadzają spokój i wciągają nasz wzrok w głąb obrazu. Znając zasady kompozycji bazującej na liniach, w łatwy sposób wychwycicie je w otoczeniu.

Rozejrzyjcie się wokół siebie, a na pewno znajdziecie w przyrodzie i okolicy naturalnie występujące linie, które pomogą uatrakcyjnić wasze fotografie: drogi, ścieżki, rzeki, fale, wydmy, wzgórza, konary drzew, rury itp.

Kompozycja w fotografii- prosty horyzont

Skoro jesteśmy już przy liniach to pamiętajcie o tym, żeby linia horyzontu była zawsze prosta. Jest to szczególnie ważne w fotografii krajobrazowej. Znając zasady kompozycji, można je świadomie łamać. Jak od każdej zasady jest wyjątek – jest to uzasadnione w scenach, gdy chcemy podkreślić dynamikę. Jednak fotograf musi być świadomy użycia tych zabiegów, a nie może to być efektem przypadku czy niewiedzy.

Naturalne obramowania

Rozejrzyj się wokół siebie, a na pewno znajdziesz wiele możliwości do wykonania ciekawego zdjęcia. Obramowanie może stanowić okno, framug drzwi, brama, gałęzie drzew, ogrodzenie, tunel, łuk skalny, dziura w płocie, czy nawet ludzie. Ramka nie musi okalać całego głównego tematu, wystarczy, żeby kierowała tylko naszą uwagę w główny punkt. Ramka buduje głębię obrazu i nadaje trójwymiarowości. Ponadto pomaga skupić się na głównym temacie i ukryć nieistotne elementy.

Kompozycja w fotografii – struktura/faktura

W życiu codziennym często używamy pojęcia faktury, by opisać pewne rzeczy czy zjawiska np. szorstki, chropowaty głos, miękki dotyk. W zależności od kontekstu budzi to miłe uczucia lub strach. By dostrzec fakturę w naszym otoczeniu, potrzebujemy odpowiedniego, bocznego oświetlenia. Fakturę, tak samo jak linie czy kolor, również łatwo znaleźć w naturalnym otoczeniu. Kora drzew, ziarenka piasku na plaży, szron na szybie, rdza, obdrapana farba, sierść zwierząt – często nie zdajemy sobie sprawy, jak te elementy mogą w łatwy sposób podnieść atrakcyjność zdjęcia.

Zjawisko skali

Kształt człowieka jest bardzo rozpoznawalny i każdy nas łatwo może sobie wyobrazić proporcje ludzkiego ciała.  Mała sylwetka na tle wielkiego urwiska, wodospadu, góry, kanionu potęguje niezwykłość zjawiska, wzmacnia ogrom natury. To właśnie w fotografii nazwane jest zjawiskiem skali. Im obiekt jest mniejszy, tym większe wydaje się fotografowany element i otoczenie. Efekt ten można osiągnąć w naturalnym terenie, ale również w przestrzeni miejskiej.

Symetria i lustrzane odbicia

Nasz mózg lubi porządkować, a symetria wprowadza harmonię i ład. Perfekcyjnie uchwycona symetria sprawia wrażenie lustrzanego odbicia fotografowanego tematu. Jest to zabieg bardzo artystyczny, a skutkiem mogą być np. minimalistyczne fotografie miejskie. Ogólnie umieszczenie głównego tematu w centrum kadru jest wbrew zasadom poprawnej kompozycji. W przypadku ujęć symetrycznych, jest to jak najbardziej akceptowalne.

O ile szukając symetrycznych ujęć możemy osiągnąć efekt lustrzanego odbicia, o tyle prościej znaleźć płaskie, gładkie powierzchnie i świadomie zastosować ten element by uatrakcyjnić kompozycję zdjęcia. Najlepszy efekt uzyskuje się wtedy, gdy zdjęcie podzielone jest idealne na pół.  Dzięki tym zabiegom wzmacniamy główny punkt, czy linie trójpodziału.

Kompozycja w fotografii – kolor

Kolor w fotografii to potężne narzędzie, które samo w sobie może być podstawą kompozycji. Kolory mają ogromny wpływ na ludzki mózg i sposób odbierania fotografii. Odpowiednie zestawienie pozwoli na wyciszenie, dynamikę, wzbudzi zaufanie, rozdrażni. Kolory ciepłe ożywiają zdjęcie, nadają dynamiki. Kolory zimne tonują ochładzają, uspokajają. Kolor ma ogromne znaczenie dla odbioru całego zdjęcie.

Koło barw ułatwia określenie wzajemnego oddziaływania barw na siebie

BARWY:

• PODSTAWOWE – żółty, niebieski, czerwony – zawsze ze sobą dobrze wyglądają.
• POCHODNE – wynikowe mieszania barw podstawowych zielony, pomarańczowy, fioletowy
• DOPEŁNIAJĄCE – kontrastowe, leża na przeciwko siebie zielony/czerwony, żółty/fiolet, niebieski/pomarańcz. Ich zestawienie jest przyjemne dla oka. Barwy dopełniające wzajemnie się wzmacniają i rozjaśniają, dobrze ze sobą kontrastują
• HARMONIJNE – leżą blisko siebie na kole, np. żółty i zielony

O kolorze i budowaniu na jego podstawie kadru powstanie na pewno oddzielny poradnik.

Perspektywa – punkt widzenia

Fotografia ma trudnie zadanie uchwycić w dwóch wymiarach naszą trójwymiarową rzeczywistość. Perspektywa wpływa na sposób prezentacji naszego tematu, może zaakcentować lub zminimalizować głębię na zdjęciu, oddalić lub przybliżyć obiekty. Perspektywa to rodzaj przestrzennego powiązania między obiektami. Zmiana pozycji aparatu i kąta fotografowania daje różne efekty wizualne.

Większość z nas robi zdjęcia z pozycji swojego wzroku. Fotografowane obiekty, ludzie czy budynki wyglądają zwyczajnie, tak jak je zazwyczaj widzimy. Starajcie się szukać innych możliwości, by pokazać swój temat inaczej, by zdjęcie było ciekawsze. Pozycja z jakiej fotografujesz ma ogromny wpływ dla kompozycji zdjęcia. Zanim naciśniesz spust migawki pobaw się perspektywą, fotografuj z różnej odległości i wysokości, użyj obiektywu szerokokątnego i teleobiektywu. Zrób zdjęcie z dołu (perspektywa żaby – przykucnij, połóż się na ziemi) lub z góry (perspektywa z lotu ptaka – wejdź na drabinę, murek, fotografuj z dachu, z okna budynku, z mostu, klifu itp.) i zdecyduj, który kadr jest bardziej interesujący.

Perspektywa- podejdź bliżej, wypełnij kadr

Często się okazuje, że zdjęcia które nam się bardzo podobają, są bardzo prosto skomponowane. Błędem początkujących osób, jest zawieranie w jednym kadrze zbyt wielu nieistotnych elementów. Powoduje to chaos, a fotografia jest nieczytelna. Podejdź bliżej do fotografowanego obiektu, niech stanowi większość kadru, a pozostałe obiekty niech będą tylko dopełnieniem głównego tematu. Staraj się tak komponować zdjęcie, aby temat główny dominował i zwracał uwagę. Gdy fotografujesz ludzi, rób to z bliska. Uchwyć emocje w ich oczach, napięcie mięśni, grymas twarzy, spojrzenie, układ ciała.  Gdy nie jest to możliwe użyj zoomu, a potem skadruj zdjęcie – zawsze to jakieś rozwiązanie.

Kompozycja w fotografii -tło

Podczas fotografowania skupiamy się na głównym obiekcie i często w euforii zapominamy o tym co go otacza. Nasz mózg jest codziennie bombardowany setkami informacji, które automatycznie przesiewa i pomija. Patrząc przez wizjer często nie zwracamy uwagę na niepasujące elementy w kadrze, psujące nasze ujęcie. Dopiero po obejrzeniu zdjęcia na wyświetlaczu zauważamy wyrastającą z głowy modela latarnię czy znak drogowy, nakładające się na siebie obiekty, śmietnik na brzegu kadru itp. Komponując kadr postaraj się, żeby elementy otoczenia nie rozpraszały i nie odciągały uwagi od głównego obiektu. Wszystkie zasady kompozycji dążą do tego, żeby osiągnąć czytelny, harmonijny kadr, a tło jest tego kluczem.

Kompozycja w fotografii ma kluczowe znaczenie. Każdy z nas musi zdawać sobie sprawę co chce pokazać na zdjęciu, jak zrównoważyć jego elementy, jak uatrakcyjnić kadr i po prosu co zrobić, by go nie zepsuć. Zasady kompozycji dobrze jest znać, by potem można było je łamać i tworzyć świadomie kreatywne kadry. Nie bójcie się eksperymentować, ale niech to będzie kwestią waszego wyboru, a nie przypadku.